Archives for March 2017

Hoe zorg ik ervoor dat patiënten die onder narcose gaan dat zo ontspannen mogelijk doen? Die vraag stelde Peter van Dun zichzelf. Peter is anesthesieverpleegkundige in het Elisabeth-TweeStedenZiekenhuis (ETZ) in Tilburg. Zijn antwoord was even eenvoudig als bijzonder: met muziek. Want muziek ontspant. En dus kunnen patiënten van het ETZ tegenwoordig op de OK hun favoriete muziek horen terwijl ze onder narcose raken. 

Peter van Dun herinnert het zich nog goed, die keer dat hij moest assisteren bij het toedienen van een narcose bij een oudere dame. Ze kreeg een zware oncologische operatie en ze kon niet ophouden met huilen. Kort daarvoor had ze gehoord dat er een kans bestond op complicaties en dat herstel niet zeker was. ‘Ik werk al ruim dertig jaar als anesthesieverpleegkundige. Door mijn ervaring weet ik dat het belangrijk is om mensen bij te staan bij het vinden van rust zodat ze minder gestrest zijn. Ik leg patiënten bijvoorbeeld het verschil uit tussen gaan slapen met rustige en onrustige gedachten. En ik probeer om ze aan iets leuks te laten denken. Dat deed ik ook bij deze patiënt. Maar het hielp niet. Omdat ik uit eigen ervaring weet dat je rustig kunt worden van muziek, heb ik haar ten einde raad gevraagd wat haar favoriete muziek was. Ze koos direct voor een stuk dat bij alle vier haar kinderen tijdens de huwelijksmis is gedraaid. Die muziek konden we gelukkig laten horen in de OK. Het hielp onmiddellijk. Ze zong het nummer zelfs mee, tot ze heel ontspannen in slaap viel.’

Glimlach

Hierdoor geraakt startte Van Dun, samen met de maatschap anesthesiologie, met een proef. Hij zorgde voor een kleine installatie op zijn narcosekar, met daarop internetradio. ‘Via internet kun je alle muziek laten horen. Mensen kunnen dus vertellen wat hun favoriete muziek is en dat speel ik dan af.’

Het experiment bleek een groot succes, alle patiënten die muziek luisterden waren enthousiast. ‘Patiënten zeggen dat ze nog nooit zo relaxed onder narcose zijn gegaan. Voor mezelf heeft het ook meerwaarde: ik kan iets voor mensen betekenen op een moment dat ze het moeilijk hebben. Vroeger kon ik niet veel doen om mensen tot rust te brengen. Nu wel. Het kost niets en het levert veel op.’

Zoals die keer dat een bijzonder gespannen oncologiepatiënte naar de Krönungsmesse van Bach luisterde. ‘Al na de eerste noten zag ik haar ontspannen. Met een glimlach op haar gezicht viel ze in slaap. Geweldig voor haar, maar ook voor mij bijzonder om mee te maken.’

Overtuigen en inspireren

Van Dun werkt inmiddels al jaren op de OK met muziek. ‘Een paar collega’s waren snel overtuigd. Bij de rest kostte het meer moeite, ondanks het feit dat nagenoeg alle patiënten positief reageren en de resultaten direct zichtbaar zijn. Patiënten die het al eerder ervaren hebben, vragen er zelfs gericht om. Toch blijkt het lastig om muziek een vaste plek te geven in de standaard werkwijze in de anesthesie.’

Van Dun begrijpt dat wel. ‘Iedereen heeft het al heel druk op de OK en elke nieuwe, extra handeling wordt vaak als verhoging van de werklast ervaren. Dan kun je van hogerhand zeggen: we doen het gewoon. Maar daar geloof ik niet in. Het werkt beter als het operatieteam ervan overtuigd is dat dit een goede aanpak is, die goed is voor de patiënt. Ik probeer mijn collega’s dus voortdurend te overtuigen en te inspireren. Gelukkig zijn inmiddels veel leden van de operatieteams gaan inzien dat muziek helpt bij het verminderen van stress. De anesthesiemedewerkers in het ziekenhuis krijgen nu allemaal apparatuur en luidsprekers op hun anesthesiestation. Zodat ze aan patiënten die onder narcose gaan hun lievelingsmuziek kunnen laten horen.’

Minder angst, minder pijn

Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt de praktijkervaring van Peter van Dun. ETZ deed zelf onderzoek naar stress en ervaringen in de laatste preoperatieve minuten bij negentig patiënten en richtte zich op het effect van A. een gefocuste (afleidende) vraag naar de bestemming voor ‘een onverwachte, gratis vakantie op meer dan drieduizend vliegkilometers’, B. muziek naar eigen keuze, of C. alleen stilte. Meer dan 85 procent verkoos optie A of B. Meer dan 65 procent van hen werd naar eigen zeggen ‘positief’ wakker. Een kwart van de mensen kon precies vertellen wat hun laatste gedachte was voor het in slaap vallen.

Meer recent onderzoek laat eveneens positieve resultaten zien. Britse onderzoekers van Queen Mary University of Londen analyseerden in 2015 72 studies waarbij in totaal 7000 patiënten betrokken waren. Het gebruik van muziek rondom een chirurgische ingreep werd in deze studies vergeleken met de standaardbehandeling of andere niet-medicamenteuze interventies, zoals een koptelefoon zonder muziek of luisteren naar zogenaamde ‘witte ruis’.

Muziek bleek uitermate effectief. Mensen die muziek luisterden voor, tijdens en na een operatie waren minder bang, hadden minder pijn – op een schaal van 100 ging de pijnscore met gemiddeld 23 naar beneden – , namen minder pijnmedicijnen en waren in het algemeen tevredener over de operatie. Zeker als patiënten zelf de muziek konden kiezen en als ze muziek vóór de operatie luisterden.

Standaard aanbieden

Waarom muziek pijn en angst vermindert, is volgens de onderzoekers nog niet helemaal duidelijk. Ze suggereren dat het komt omdat je door het luisteren naar muziek wordt afgeleid van de pijn. Ook de hartslag, de ademhaling en de bloeddruk gaan direct naar beneden als je muziek luistert, doordat een deel van het zenuwstelsel wordt gestimuleerd. Dat geeft een rustig gevoel. Zelfs al waren mensen onder algehele narcose, ook dan bleek muziek positief te werken.

Het positieve effect van muziek is voor de onderzoekers reden om aan te bevelen dat iedere patiënt standaard muziek aangeboden krijgt in het ziekenhuis. In Nederland gebeurt dat nog niet, zegt de Utrechtse hoogleraar anesthesiologie Hans Knape. ‘Maar patiënten mogen wel naar muziek luisteren. Net als dat mensen yoga- of ontspanningsoefeningen kunnen doen voor de operatie.’

Of muziek ook standaard aangeboden moet worden aan patiënten, dat betwijfelt Knape nog. Maar hij sluit niet uit dat dat er in de toekomst van komt. ‘Nu dit onderzoek bekend is, zal ik de standaardvraag of mensen muziek bij een operatie willen horen, inbrengen in onze wetenschappelijke vereniging.’

Kostenbesparend

Hoofdauteur van de Britse analyses, Catherine Meads, had zelf veel baat bij Pink Floyd’s album Dark Side of the Moon tijdens een drie uur durende heupoperatie. Zij hoopt dat dokters hun patiënten  voortaan adviseren om een smartphone of iPod met eigen playlists mee te nemen naar het ziekenhuis. ‘Voor het ziekenhuis is dit een makkelijke, veilige en goedkope manier om de patiënt te kalmeren. Aangezien er minder pijnstillers gebruikt hoeven te worden, zal dit ook nog eens kostenbesparend werken. Deze mogelijkheid zou voor iedereen beschikbaar moeten zijn.’

Ondertussen heeft het ETZ een volgende stap gezet in het gebruik van muziek in haar ziekenhuis. Het is een van de eerste Nederlandse ziekenhuizen die beschikt over een Muziekids Studio, een speciale ruimte waar jeugdige patiënten tot 18 jaar zich kunnen uitleven op muzikaal gebied. Kinderen kunnen er, samen met studioleiders en musicerende vrijwilligers, muziek maken of luisteren. Een fijne plek om het ziekenhuis even helemaal te vergeten.

Peter van Dun hoopt dat iedereen in de zorg zich door deze voorbeelden laat inspireren. ‘Muziek maken of luisteren geeft plezier en ontspanning én draagt veelal bij aan een sneller herstel van patiënten. Als muziek zo’n krachtig middel is, laten we er dan gebruik van maken.’

Redacteur: Michel van Dijk

Bronnen: nieuwsbrief ETZ, Trouw, www.muziekids.nl

Copyright Music & Memory NL, geen reproductie zonder toestemming.