Archives for March 2018

Ouderen met Alzheimer kunnen zich eenzaam en ontheemd voelen in het verpleeghuis waar ze zijn opgenomen. Dat geldt des te meer voor ouderen met een migrantenachtergrond. Plotseling moeten ze leven op een afdeling met een andere taal, en met andere gewoonten, dan in hun land van herkomst. De persoonlijke speellijsten van Music & Memory kunnen dan de muzikale brug vormen tussen hun leven op de afdeling en hun herinneringen aan wie ze ooit waren.

Als Jacinta van Hesselingen op woensdag de afdeling oploopt, begint hij meteen te roepen: ‘Moeziek, moeziek!’ Meneer Bouazi, een Marokkaanse oudere man met Alzheimer die woont in het Eduard Douwes Dekker (EDD), een verpleeghuis in Amsterdam-Noord, herkent haar meteen. Hij weet dat Jacinta de muziektherapeut is die ervoor heeft gezorgd dat hij met de koptelefoon op naar zijn

favoriete muziek kan luisteren. ‘Hij houdt daar erg van. Meneer Bouazi is een vrij drukke en theatrale meneer, door zijn dementie vertoont hij ook dwangmatig gedrag, hij vraagt iedereen bijvoorbeeld telkens om een sigaret, maar zodra hij naar zijn favoriete muziek kan luisteren, ontspant hij en komt hij tot rust. Dan loopt hij ongestoord over de afdeling, en is hij heerlijk aan het zingen.’

In overleg met de drie dochters van de heer Bouazi, heeft Jacinta zijn favoriete Music & Memory-speellijst samengesteld: veel Arabische muziek, maar óók de begintune van De Fabeltjeskrant. ‘Dat is erg grappig. Hij loopt dan over de afdeling, zingt die prachtige Arabische deuntjes, en dan komt plotseling De Fabeltjeskrant langs. Een onverwachte, maar leuke combinatie.’

Jacinta werkt bij veel ouderen van niet-Nederlandse herkomst met de gepersonaliseerde speellijsten van Music & Memory. In 2017 deed ze hiervoor een pilot in het EDD. Daar wonen veel Surinaamse, Indonesische, Marokkaanse en Chinese ouderen, naast ook veel autochtone Amsterdamse ouderen. De pilot was zo succesvol dat het management heeft besloten om M&M in te zetten op alle afdelingen. ‘Ik ben daar blij mee. De oud-Nederlandse liedjes die vaak op de afdeling worden gezongen, zeggen deze ouderen niets. Ze zijn er niet mee opgegroeid. Het is belangrijk dat we hen muziek op maat aanbieden, de muziek van hun jeugd, de muziek waar zij naar luisterden, thuis, op familiefeesten, tijdens culturele en religieuze samenkomsten. Ze vinden daarmee iets van hun verloren geschiedenis terug.’

Muziek als houvast

Ouderen met dementie kunnen zich eenzaam en ontheemd voelen, stelt Mellouki Cadat-Lampe, sociaal professional bij Movisie en lid van het Comité van Aanbeveling van Music & Memory. ‘Als je dingen vergeet, je geheugen kwijt bent, dan is dat een vreselijke pijn. Er gebeurt van alles om je heen, zonder dat je begrijpt wat er aan de hand is.’

Dat geldt voor autochtone Nederlandse ouderen, het geldt nog sterker voor ouderen met een migrantenachtergrond, weet Mellouki, die zelf Franse ouders heeft, en wiens vader daarnaast Noord-Afrikaanse wortels heeft. ‘Zij leven in een andere context, qua klimaat, cultuur, taal, muziek, dan in het land waar ze zijn opgegroeid. Ze voelen zich als het ware dubbel ontheemd. Juist dan is het belangrijk als we ze een houvast kunnen geven. Ze leren dan opnieuw te begrijpen wie ze zijn, wat hun taal van herkomst is, welke gevoelens ze hebben doorgemaakt, wie hun familie, vrienden, collega’s zijn.’

De muziek waarmee je bent opgegroeid, kan dat houvast bieden, vervolgt hij. ‘Waar je eerst eenzaam was, staat die muzikale brug je toe om je omgeving als het ware opnieuw te bevolken met gezichten, met stemmen, met emoties. Je ervaart opnieuw de kracht die je had toen je die muziek voor het eerst beluisterde, de spirituele hoogtepunten, de religieuze momenten. Al die emotionele lagen die de basis vormen van ons menselijk zijn, haal je binnen via die muzikale brug. Het geeft mensen hun leven terug. Als mens bestaan we uit wie we waren, wie we zijn, we bestaan uit onze herinneringen. Muziek geeft je die herinneringen terug. Elke muzikale noot is een kans om de gevoelens van vervreemding van migrantenouderen weg te nemen. Zeker als ze die muziek ook samen met hun familie of vrienden kunnen beluisteren. Een verpleeg- of verzorgingshuis dat daarvoor de voorwaarden schept, zorgt ervoor dat een methodiek zoals Music & Memory het verschil kan maken, voor zowel de oudere als zijn naasten.’

Muziek zet je in je kracht

Zoals bij meneer Van Vliet, een oudere Indonesische man met Alzheimer en een chronische depressie. Jacinta ziet hem elke week op de afdeling. ‘Hij houdt er niet van om naar oudere Indische liedjes te luisteren,’ vertelt ze. ‘Vermoedelijk omdat ze hem doen denken aan nare herinneringen uit zijn jeugd. Maar hij is wel dol op muziek van Jim Reeves en Nat King Cole. Hij kent daarvan alle teksten uit zijn hoofd. Dat zijn de liedjes die hij zich vroeger thuis op gitaar eigen heeft gemaakt. Omdat meneer Van Vliet chronisch depressief is, doen we samen muziektherapie. Daarnaast heeft hij zijn eigen speellijst met favoriete muziek. De verzorgenden kunnen hem dat altijd aanbieden, en dat doen ze ook.’

Jacinta is steeds weer onder de indruk van de verandering die meneer Van Vliet doormaakt als hij de liedjes op zijn persoonlijke speellijst beluistert. ‘Het is wonderlijk hoe dan alles in hem verandert. Normaal gesproken is hij angstig, hij heeft last van hallucinaties, ziet overal beestjes, in de kast, op de muur. Hij is ook vaak in paniek, wil altijd weten waar zijn vrouw is gebleven. Maar zodra ik met hem samen muziek ga maken, of hij luistert naar zijn favoriete muziek, dan komt hij in een andere wereld terecht. Dan is hij blij, zingt hij hardop mee, hij wil dan ook graag een ander toezingen, want hij staat graag in de spotlights. Hij is dan weer wie hij was. Dat afschuwelijke gevoel dat hij geen overzicht meer heeft, dat hij alles is kwijtgeraakt, is dan weg. Hij wordt naar zichzelf toegetrokken, vindt zijn eigen identiteit terug, zo van: dit ben ik, dit kan ik. De muziek zet hem in zijn kracht. Ik heb dat al meerdere keren van nabij meegemaakt, maar het blijft een ontroerende ervaring.’

 

 

Meneer Bouazi en meneer Van Vliet zijn niet de echte namen van de ouderen in het artikel.

Music & Memory NL bedankt Jacinta van Hesselingen en Mellouki Cadat-Lampe voor de medewerking aan dit artikel.

Auteur: Michel van Dijk

(c) Copyright Music & Memory NL, geen reproductie zonder toestemming.